بیماری سیاه سرفه که عامل آن میکروبی به نام “برده تلا پرتوسیس” است یکی از عوامل اصلی مرگ و میر و عوارض دوران شیرخواری و کودکی است. این بیماری هنوز هم در کشورهای در حال توسعه شایع است و یکی از مهم‌ترین بیماری‌های کشنده و قابل پیشگیری با واکسن محسوب می‌شود.
به گزارش ماد، هر ساله حدود ۵۰ میلیون مورد ابتلا به بیماری و ۳۰۰ هزار مرگ و میر در اثر سیاه سرفه در جهان اتفاق می‌افتد. میزان مرگ و میر شیرخواران در کشورهای در حال توسعه به ۴ درصد نیز می‌رسد. در ایران نیز مشابه کشورهای توسعه یافته اطلاعات مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر نشان‌دهنده افزایش موارد بیماری در طی سال‌های اخیر است.
هر چند بیشترین موارد گزارش شده در گروه سنی کودکان، بویژه در زیر یک سال بوده است اما با تقویت گزارش‌دهی موارد مشکوک، انتظار می‌رود موارد بیماری در بالغین نیز افزایش یابد.
فرم کلاسیک و یا معمول بیماری به صورت عفونت اولیه در افراد سنین یک تا ۱۰ سال و فاقد واکسیناسیون اتفاق می‌افتد. دوره کمون یا نهفتگی بیماری ۷ تا ۱۰ روز و به طور متوسط ۵ تا ۲۱ روز است. بیماری معمولا بین ۶ تا ۸ هفته طول کشیده و سه مرحله مقدماتی، حمله و نقاهت دارد.
مرحله مقدماتی با آب‌ریزش بینی شروع شده و با سرفه‌های شدید تشنجی که به تدریج در فاصله یک تا دو هفته حالت حمله‌ای پیدا می‌کند، ادامه می‌یابد. حمله ناگهانی بیماری با سرفه‌های مکرر و شدید مشخص می‌شود. در هر حمله سرفه‌ها به صورت قطاری بدون آن که در فاصله آن‌ها فرصتی برای تنفس باشد، شروع می‌شود و متعاقب آن صدای فریاد خاص سیاه سرفه‌ای (ناشی از دَم با شدت است) شنیده می‌شود. در پایان هر حمله، موکوس روشن و چسبنده‌ای از دهان خارج می‌شود که اغلب همراه استفراغ است. در بین حملات سیاه سرفه معمولاً حال عمومی کودک مناسب است.
طول مدت ایمنی حاصل از واکسیناسیون به طور متوسط بین ۸ تا ۱۰ سال است؛ بنابراین اکثریت نوجوانان و جوانان، فاقد ایمنی لازم نسبت به سیاه سرفه هستند. معمولا بیماری در این گروه‌های سنی تغییر شکل یافته و خفیف‌تر بروز می‌کند و علائم اختصاصی را نشان نمی‌دهد. در برخی مطالعات درصد قابل توجهی از سرفه‌های طول کشیده در بالغین ناشی از سیاه سرفه است.
بزرگسالان معمولا به‌عنوان مخزن بیماری عمل کرده و سبب انتشار بیماری به شیرخواران می‌شوند. در دهه گذشته در کشورهای توسعه یافته موارد بیماری سیاه سرفه رو به افزایش و درصد زیادی از آن در جوانان بوده است. به همین خاطر برنامه واکسیناسیون گروه‌های سنی ۱۱ تا ۱۸ ساله در برخی کشورها، با استفاده از واکسن غیر سلولی سیاه سرفه به اجرا درآمده است.
بنابر اعلام دفتر مدیریت بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت، در ایران با انجام برنامه واکسیناسیون، بروز سیاه سرفه از ۴۰ در هر ۱۰۰ هزارنفر جمعیت در سال ۱۳۵۷ به حدود ۰.۲ در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در سال ۱۳۹۸ رسیده است و خوشبختانه این عدد در سال ۱۴۰۱ هم کاهشی بوده است و امید می‌رود با انجام واکسیناسیون این بیماری در کشور بویژه در کودکان کنترل شود.
بنابر اعلام وزارت بهداشت، نظام مراقبت بیماری سیاه سرفه در کشور ما متمرکز بر بیمارستان و نیز گروه سنی زیر یک سال است؛ ولی با این وجود در صورت بروز علائم بیماری در سایر گروه‌های سنی نیز باید نمونه‌گیری برای انجام آزمایش به صورت رایگان انجام گیرد. خوشبختانه دانشگاه‌های علوم پزشکی در مراقبت بیماری هوشیارانه عمل کرده و موارد مظنون را شناسایی و اقدام به نمونه‌گیری می‌کنند و این باعث کنترل بیماری سیاه سرفه در کشور ما شده است. شاخص مورد نظر برای این بیماری ۲ در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت برای موارد مشکوک است.
بنابر اعلام دفتر مدیریت بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت؛ در سال ۱۴۰۱ به طور کلی در کشور ۱۰۰۲ مورد مظنون به سیاه سرفه به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند که درصد موارد قطعی ۰.۱۰ این تعداد بوده است.
