کشورهای توسعه یافته و حتی در حال توسعه، سالهاست رقابت بر سر گسترش روابط با آفریقا و بهره برداری از قابلیت‌های معدنی، کشاورزی، صنعتی و تجاری آن کلید زده‌اند و اکنون دولت سیزدهم درصدد است تا سهم خود را از تجارت با این قاره افزایش داده و عقب‌ماندگی‌های گذشته در ارتباط با آفریقا را جبران کند.
به گزارش خبرنگار حوزه دولت ایرنا، دولت سیزدهم با نگاه تحولی و تجدید نظر اساسی در خط‌مشی سیاست خارجی کشور تلاش کرد برخی ظرفیت‌های مغفول مانده در حوزه تعامل با کشورهای همسایه را فعال و سیاست خارجی خود را با تقویت چند جانبه گرایی در نظم نوین جهانی تعریف و اهتمام خود را برای کنشگری در این مسیر چند جانبه گرایی بکار گیرد.
بر اساس این رویکرد دیپلماسی اقتصادی در دولت سیزدهم در مسیر توسعه روابط با همسایگان و منطقه، آسیا و بازارهای جدید هدف فعال شد و دولتمردان تلاش خود را بر بهره گیری از منافع اقتصادی کشور در سایه تعاملات سیاسی استوار کردند.
برخلاف رویه دولت‌های پیشین، در سیاست خارجی دولتِ رئیسی، کشورهای منطقه نقش بسزایی پیدا کرده اند به طوری که دولت سیزدهمم تمرکز خود را از موضوع برجام که متمرکزترین چالش در سیاست خارجی دولت قبل بود، کاهش داد و انرژی بیشتر خود را روی روابط دوجانبه و چندجانبه معطوف کرد.
راهبرد دولت یازدهم و دوازدهم که گمان می کرد با نگاه به غرب و به‌خصوص اروپا می‌تواند همه منافع و نیازهای کشور را تامین کند، در طی هشت سال استقرار آن به نتیجه دلخواه دولتمردان وقت نرسید و دفتر عمر دولت دوازدهم در حالی بسته شد که اعمال تحریم‌های یکجانبه آمریکا و سکوت و بی عملی کشورهای اروپایی در قبال خروج این کشور از برجام، نه تنها تجارت خارجی ایران و فروش نفت را در شرایطی سخت قرار داد، بلکه به دنبال آن، اقتصاد ایران در شرایطی شکننده قرار گرفت.
شتاب دیپلماسی اقتصادی در دولت سیزدهم
دولت آیت الله رئیسی با استفاده از همین تجارب و اصلاح رویه و دیپلماسی متوزان و متعادل در راستای منافع ملی، سطح همکاری با کشورهای همسایه و منطقه را به نحو چشمگیری افزایش داد و در چهارچوب تقویت روابط دوجانبه نگاه به شرق و ارتباط با همسایگان بسیاری از کشورها خواستار احیای روابط با ایران شدند. آن روزهایی که بسیاری از همین کشورهایی که امروز دست دوستی به سوی جمهوری اسلامی دراز کرده اند، به دلیل سیاست های نادرستِ دولت قبل، مسیر دشمنی با ایران را در پیش گرفته بودند، چندان دور نیست که بتوان از خاطره محو کرد.
اکنون در دولت آیت الله رئیسی دیپلماسی اقتصادی با کشورهای همسایه در راستای کاهش اثرات ناشی از تحریم ها شتاب و ارتقا یافته است و رئیس دولت با نگاه تعامل با جهان و روابط اقتصادی با کشورهای همسایه و منطقه دستگاه سیاست خارجی در کشور را دچار تغییر و تحولاتی چشم گیر و همسو با منافع مردم ایران کرد. آیت الله رئیسی و تمام اعضای وزارت خارجه دولت بارها از اولویتشان بر حسنه کردن روابط با همسایگان صحبت کرده و این را در طی این دو سال به منصه ظهور نیز رسانده اند و دومینوی احیای روابط با برخی از کشور ها در طی این دوسال شکل گرفت.
قطار دیپلماسی به قاره سیاه رسید
دولت سیزدهم در گسترش روابط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی با کشورها، به حوزه جغرافیایی خاورمیانه و آسیا اکتفا نکرد و در راستای تلاش خود برای تداوم بخشی به دیپلماسی در جغرافیایی دور دست به آمریکای لاتین و قاره آفریقا روی آورد و ظرفیت این قاره بکر از نگاه اش دور نماند.
در شرایطی که رقابت گسترده‌ای بین قدرت‌های مختلف در جریان است تا بتوانند جای پای خود را در آفریقا تثبیت کنند، آیت الله سید ابراهیم رئیسی تصمیم بر آن گرفته تا با پیشبرد پروژه‌ها و طرح‌های تجاری و تبادل هیات‌های سیاسی و اقتصادی شیب نزولی رابطه با آفریقا را جبران کند و در همین راستا بامداد ۲۱ تیر به دعوت روسای جمهور سه کشور کنیا، اوگاندا و زیمبابوه عازم این قاره شد.
این سفر را می توان در راستای تاکید آیت الله رییسی به اولویت بخشی ارتباط با قاره آفریقا در سیاست خارجی دولت تلقی کرد زیرا در ۱۱ سال گذشته این نخستین سفر یک رئیس جمهور ایران به این قاره تلقی می شود تا به گفته رییس جمهور سهم ۱.۲ میلیارد دلاری ایران از تجارت با بازار ۱۲۰۰ میلیارد دلاری آفریقا ارتقا یابد.
آفریقا قاره فراموش شده در دولت قبل
این که چرا سهم ایران با گذشت قرابت های فرهنگی با کشورهای آفریقایی از بازار این قاره اندک است را می توان در ریل گذاری دولت های گذشته جست و جو کرد؛ در دکترین دولت قبل که سیاست خارجی خود را محدود به چند کشور کرده بود، آفریقا جایگاهی نداشت و دولتمردان وقت ضرورتی برای برگزاری مناسبات با این کشورها احساس نمی‌کردند به طوری که حتی رئیس دولت برای یک بار هم برنامه سفر به این کشورها را ترتیب نداد.
در نقطه مقابل این رویکرد، دولت سیزدهم برای اصلاح این رویه غلط در میانه عمر خود درصدد توسعه روابط با کشورهای قاره آفریقا برآمده و این یعنی فرصت برای تحرکات سیاسی و اقتصادی فراهم است و انتظار می رود در ماههای پیش رو و تا پایان عمر دولت هم تحرکاتی در حوزه آفریقا رقم بخورد زیرا مقدمات و جدیت نگاه دولت سیزدهم به قاره سیاه از همان ماه های نخست استقرار دولت کلید خورد؛ در بهمن ۱۴۰۰ سید ابراهیم رئیسی در دیدار با «رابرت دوسی» وزیر امور خارجه توگو با بیان اینکه کشورهای آفریقایی از ذخایر طبیعی، معدنی و نیروی انسانی غنی و با استعدادی برخوردار هستند، اظهار داشت: تهران بدنبال توسعه همه جانبه روابط با کشورهای آفریقایی از جمله توگو در راستای منافع مشترک ملت‌هاست.
اعزام سفرای جدیدی به آفریقا در دولت سیزدهم
ایران در ۲۱ کشور از قاره ۵۴ کشوریِ آفریقا، سفارتخانه دارد؛ علت این امر هم ساده است؛ دیپلماسی دولت های قبل حتی سبب شده بود که پنج سفارتخانه به خاطر مشکلات اقتصادی از سطح سفیر به کاردار تنزل پیدا کند اما دولت سیزدهم در ابتدای فعالیت خود بار دیگر این سفارتخانه ها را به سفیر ارتقا داد زیرا این قاره را برای اقتصاد ایران یک فرصت می‌دید.
فرصتی که چراغ آن اواخر سال گذشته با برگزاری همایش اقتصادی ایران و آفریقا روشن شد و با این سفر انتظار می رود که عقد قراردادها و تفاهم نامه های اقتصادی آن را تکمیل کند تا بازاری برای صادرات دانش و فناوری و خدمات فنی و مهندسی کشورمان فراهم شود.
آفریقا کاتالیزوری برای حضور موثر در بازارهای جهانی
به گفته کارشناسان گسترش روابط اقتصادی ایران با کشورهای آفریقایی نه تنها سبب افزایش جایگاه و اعتبار ایران در این قاره می شود، بلکه تامین کننده منافع اقتصادی ایران به عنوان یک بازار هدف صادراتی است. سفر به آفریقا و گسترش روابط با این قاره پهناور گسترش نفوذ ایران در افق های جهانی بزگ تر را به ارمغان خواهد آورد و آفریقا می‌تواند به عنوان کاتالیزور، روند حضور ایران را در بازارهای جهانی را تسهیل کند.
آفریقا قاره بکری است که دهه‌ها برای تجارت مغفول مانده بود اما اکنون زمان آن فرا رسیده است با وجود منابع طبیعی نفت، گاز و ذخایر آبی و معدنی، فرصت بسیار مناسب برای اجرای پروژه های صنعتی با حضور شرکت های فنی مهندسی ایرانی رقم خورد که به گفته کارشناسان این قاره کانالی برای حفظ روابط بین‌المللی ایران، بی اثر کردن تحریم ها و مقاومت در برابر فشارهای قدرت‌های رقیب است.
