رئیس گروه باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل از آشکار شدن یک بنای تاریخی در روستای انی بخش مرکزی شهرستان گرمی مغان، در پی حفاری غیرمجاز افراد سودجو خبر داد.
به گزارش ماد، روح‌الله محمدی اظهار کرد: این بنا که در محوطه منطقه دیگ‌ور در بخش مرکزی شهرستان گرمی قرار دارد، در ۳۰ بهمن ماه ۱۳۸۶ با شماره ۲۱۰۷۲ در فهرست آثار ملی به رسیده است.
رئیس گروه باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل تصریح کرد: بنای کشف شده یک بنای آجری عام‌المنفعه به عنوان مثال کاروانسرا یا حمام بوده است که احتمالا به دوره تاریخی اشکانی یا دوره اسلامی سلجوقی و ایلخانی تعلق دارد و جزییات آن پس از مطالعات بیشتر مشخص خواهد شد.
وی گفت: این محوطه تاریخی در یکی از مسیرهای فرعی جاده قفقاز قرار دارد و حفاران غیرمجاز این بنا با اقدام به‌موقع نیروهای امنیتی از دستیابی به اهداف شوم خود بازماندند.
رئیس گروه باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل افزود: این محوطه تا اقدامات بعدی و تعیین تکلیف نهایی توسط یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی استان اردبیل حفاظت خواهد شد.
شهرستان گرمی مغان از آثار و ابنیه تاریخی متعددی برخوردار است که اغلب در زیر خاک و تپه‌ها مدفون هستند ، در کتاب پژوهشی در جغرافیای مغان از بررسی‌های ژاک مورگان باستان‌شناس فرانسوی در سال ۱۹۰۱ میلادی در گرمی و تاریخ‌نگاری او بر اشیای به‌دست آمده از قبور تاریخی این منطقه از ۲۱۰۰ تا ابتدای هزاره اول قبل از میلاد خبر داده شده است.
قلعه‌های تاریخی آنزر ، یئل سویی و برزند در بخش انگوت ، تپه‌های باستانی آغامعلی در بخش مرکزی ، تپه سلاله در روستای سلاله و خرمن تپه سی در روستای شیخ لر بخش موران و شاه تپه سی که محل تاجگذاری نادر شاه افشار بوده از تاریخ پرفراز و نشیب و قابل تامل گرمی حکایت دارد.
از دیگر جاذبه‌های تاریخی گرمی قبور خمره‌ای و صندوقی شکل روی تپه‌های طبیعی کوچک در بخش موران است که در بین مردم به نام (دوه بوینی) یعنی گردن شتر شهرت دارد.
به عقیده صاحبنظران یافته شدن نخستین پارچه با زمینه شطرنجی و نشان خورشید در روستای سلاله بخش موران که در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود ، آثار ویران شده یک شهر در اطراف روستای شکراب در زمین‌های معروف به شت و قبرهایی احاطه شده از سنگ در بالای کوه صلوات از صفحات کتیبه ضخیم تاریخ گرمی است که حیرت هر بیننده‌ای را برمی‌انگیزد.
گفته می‌شود سنگ قبرهای تاریخی گورستان حفاظت شده روستای آلیله بخش مرکزی گرمی با نقوش هندسی دوره اسلامی مربوط به تیموریان بوده و قدمت این سنگ‌ها به ۷۵۰ سال پیش برمی‌گردد.
بر اساس تحقیقات باستان‌شناسان، شهر گرمی در قدیم‌الایام یکی از مراکز عمده استقرار اشکانیان بوده و آثاری از دوره اشکانی در روستاهای رمضانلو ، دریامان و پرمهر این شهرستان کشف شده است.
