مریم بهرامی
سلامت کودکان سلامت فیزیکی، ذهنی و اجتماعی آنان را شامل می گردد. اهمیت حفظ سلامت کودکان از لحاظ تغذیه مناسب، خواب روزانه کافی و تحرک و ورزش در آنها ، برای اکثر والدین شناخته شده است. همچنین کنترل رشد و تکامل طبیعی بدن کودکان توسط متخصصان بهداشتی و پزشکی نیز دارای اهمیت می باشد. کودکان به خاطر داشتن شرایط بدنی ویژه و تکامل ابتدائی سیستم های مختلف در بدنشان نسبت به بیماری ها و عوامل محیطی آسیب پذیری بیشتری نشان می دهند. تغذیه مناسب در کودکان می تواند به رشد و افزایش قدرت یادگیری در آنها منجر گردد.
نوزادان و کودکان بیشتر از بزرگسالان به سرماخوردگی مبتلا می‌شوند و علائم طولانی‌تری را تجربه می کنند. سرماخوردگی یکی از شایع‌ترین علل غیبت بچه‌ها از مدرسه است و طبیعی است که یک کودک هشت بار یا بیشتر در سال سرما بخورد. این مسئله به این دلیل است که صدها ویروس مختلف سرماخوردگی وجود دارد و کودکان خردسال نسبت به هیچ‌‌کدام از آنها مصونیت ندارند، چون قبلاً هرگز به آنها مبتلا نشده بودند و به تدریج با ابتلا به سرماخوردگی در بدن آنها مصونیت ایجاد می‌شود و کمتر دچار این بیماری می‌شوند.
به طور خلاصه سرماخوردگی یک عفونت ویروسی حاد و خود محدودشونده دستگاه تنفسی فوقانی است که در درجات مختلف می‌تواند به علاِئمی مثل عطسه، احتقان و آبریزش بینی (رینوره)، گلودرد، سرفه، تب خفیف، سردرد و احساس کسالت منجر شود.
علائم و نشانه‌های سرماخوردگی معمولاً یک تا دو روز پس از مواجهه با ویروس شروع می‌شوند.
در کودکان، احتقان(گرفتگی) بینی بارزترین علامت است. ممکن است کودکان دارای ترشحات شفاف، زرد یا سبزرنگ از بینی هم باشند. تب در سه روز اول بیماری شایع است و سایر علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
• گلودرد
• سرفه
• تحریک‌پذیری
• مشکل در خوابیدن
• کاهش اشتها
• قرمز و متورم شدن مخاط بینی و بزرگ شدن غدد لنفاوی گردن در بعضی موارد
علائم سرماخوردگی معمولاً در ۱۰ روز اول بدتر هستند. با این حال، در بعضی از کودکان آبریزش‌بینی، احتقان و سرفه بیشتر از ۱۰ روز طول می‌کشند.
کودکان کمتر از شش سال به طور متوسط شش تا هشت سرماخوردگی در سال دارند و طول مدت علائم در آنها معمولا ۱۴ روز است.
سرماخوردگی از طریق تماس مستقیم با فرد بیمار یا از طریق تماس با ویروس موجود در محیط از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود و امکان و قدرت سرایت آن در دو تا چهار روز اول بیشتر است.
شما نمی‌توانید از سرد شدن بدن کودکان جلوگیری کنید. اما چند کار ساده وجود دارد که شما و فرزندتان می‌توانید برای کاهش احتمال ابتلا به سرماخوردگی یا آنفولانزا انجام دهید:
• پس از عطسه، سرفه، گرفتن بینی و قبل از خوردن غذا، دست‌های خود را با آب گرم و صابون بشویید.
• برای جلوگیری از انتقال میکروب به دستان خود به آرنج خود سرفه کنید.
• بطری، لیوان و ظروف نوشیدنی را با افرادی که سرماخورده هستند به اشتراک نگذارید.
مکمل‌هایی مانند قرص جوشان ویتامین C از سرماخوردگی کودکان جلوگیری نمی‌کند. اگر کودک شما پس از سرماخوردگی شروع به مصرف این درمان‌ها کند، هیچ مدرکی مبنی بر اینکه ویتامین C تاثیری بر مدت زمان سرماخوردگی یا شدت آن در کودکان داشته باشد وجود داشته باشد، ندارد. با این حال، استفاده مداوم از ویتامین C ممکن است طول مدت و شدت سرماخوردگی را در کودکان کاهش دهد.
• انتقال از طریق تماس مستقیم: اگر مبتلا به سرماخوردگی باشیم، معمولاً ویروس سرماخوردگی را روی دست‌های خود حمل می‌کنیم و می‌توانیم تا حداقل دو ساعت از این طریق این بیماری را به دیگران منتقل‌کنیم. این مسئله در مورد کودکان مبتلا به سرماخوردگی هم صدق می‌کند و اگر آنها با دست‌های خود فردی را لمس کنند و آن فرد دست آلوده به ویروس خود را به چشم یا دهانش بزند، ویروس سرماخوردگی به او نیز منتقل می‌شود.
انتقال از طریق سطوح: بعضی از ویروس‌های سرماخوردگی تا یک روز روی سطوحی مثل میز، دستگیره‌در و اسباب‌بازی‌ها باقی می‌مانند، در نتیجه لمس این سطوح می‌تواند منجر به انتقال سرماخوردگی شود.
• انتقال از طریق استنشاق ذرات ویروسی: اگر مبتلا به سرماخوردگی باشیم، می‌توانیم قطره‌های حاوی ذرات ویروسی را با تنفس یا سرفه به هوا وارد کنیم و منجر به بیمارشدن افراد سالمی که در آن نزدیکی قرار دارند بشویم.
ویروس‌های سرماخوردگی معمولاً از طریق بزاق منتقل نمی‌شوند.
دوره کمون سرماخوردگی در کودکان
دوره کمون یا نهفتگی (زمان بین ورود ویروس به بدن تا ظهور علائم) برای بیشتر ویروس‌های سرماخوردگی ۲۴ تا ۷۲ ساعت است. نباید از یاد ببریم که حتی در دوره کمون یعنی زمانی که هنوز علائم در فرد آلوده به ویروس بروز پیدا نکرده هم احتمال انتقال ویروس به دیگران وجود دارد.
سرماخوردگی در کودکان تا چند روز واگیر دارد؟
کودک می‌تواند ویروس سرماخوردگی را از چند روز قبل از ظاهر شدن علائم تا زمانی که همه علائم از بین بروند، منتقل کند. بیشتر افراد می‌توانند تا دو هفته ویروس سرماخوردگی را به دیگران منتقل کنند.
برای رهایی از سرماخوردگی و علائم ناشی از آن برای کودکان، ابتدا استراحت، مصرف مایعات فراوان به ویژه آب گرم، مصرف مکمل‌های ویتامینی، نوشیدن دمنوش‌های گیاهی طبیعی مانند چای نبات، مرطوب کردن هوا و خوردن غذای سالم و مقوی ضروری است. روش‌هایی که به طور کلی برای سرماخوردگی در کودکان مفید هستند به شرح زیر است:
• نوشیدن مایعات زیاد و بیشتر آب
• نوشیدن دمنوش‌های گیاهی مناسب سرماخوردگی، دمنوش های گرم گرم مانند مریم گلی، نعناع لیمو و چای
• آب مرغ یا سوپ گوشت برای سرماخوردگی کودکان عالی است.
• استراحت کنید و استراحت کنید!
• بخور یا دوش آب گرم
• مالیدن آب نمک به بینی و غرغره کردن
• سرفه را با مخلوط لیمو، عسل و فلفل سیاه تسکین دهید.
• تسکین گلودرد با مصرف آبنبات‌های سرماخوردگی گلو
• سیر خوردن
• نوشیدن عسل زنجبیل یا شیر عسل دارچین
• تقویت ایمنی با مصرف ویتامین C
• نوشیدن آب لیمو گرم
بهترین روش های درمان در خانه
روش‌های ذکر شده که برای سرماخوردگی کودکان مفید هستند عبارتند از:
۱- به مقدار زیاد مایعات بنوشید
برای جلوگیری از کم آبی که ممکن است در اثر سرما ایجاد شود، مصرف مایعات فراوان به خصوص مایعات گرم در طول بیماری نیز ضروری است.
۲- دمنوش‌های گیاهی مانند مریم گلی، نعناع لیمو و چای سبز بنوشید
دمنوش‌های گیاهی مانند زنجبیل، مریم گلی، زردچوبه، چای لیمو و لیموترش، چای نعناع و چای سبز نیز به بهبود علائم ناراحت کننده در دوره‌های سرماخوردگی کودکان کمک می‌کنند.
۳- استراحت کنید و به خواب توجه کنید
استراحت و خواب در طول بیماری که ضعف ایمنی و خستگی ناشی از سرما برطرف می‌شود بسیار مهم است.
۴- آب مرغ یا سوپ گوشت بخورید
ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در آب مرغ و آبگوشت باعث دفع مواد مضر از بدن و بهبود علائم سرماخوردگی می‌شود.
۵- سیر بخورید
سیر با میزان بالای گوگرد به بدن در مبارزه با سرماخوردگی کمک می‌کند. گوگرد موجود در سیر جذب روی تقویت‌کننده سیستم ایمنی را برای بدن آسان‌تر می‌کند.
۶- دوش آب گرم بگیرید
حمام گرم یا استنشاق بخار آب داغ می‌تواند علائم سرماخوردگی را با کمک به کاهش خشکی و التهاب در بینی و گلو بهبود بخشد.
۷- بینی را با آب نمک تمیز کنید و غرغره کنید
اسپری‌های آب نمک می‌توانند با رفع گرفتگی بینی ناشی از سرماخوردگی به تسکین علائم عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی کودکان کمک کنند.
۸- شیر گرم را با عسل و زنجبیل یا دارچین و عسل بنوشید
اگر یک قاشق چایخوری عسل و یک قاشق چایخوری پودر زنجبیل را مخلوط کرده و بدون انتظار مصرف کنید، می‌توانید از التهاب کودک خود جلوگیری کنید. باز هم برای شیر عسل دارچینی می‌توانید 1 قاشق چایخوری یا 1 قاشق غذاخوری عسل را به 1 لیوان شیر گرم اضافه کنید، هم بزنید و روی آن پودر دارچین بپاشید و بنوشید. دقت کنید با این مواد شیر نجوشد.
۹- آبنبات گلو مصرف کنید
آبنبات‌های گلو که در داروخانه‌ها در دسترس بوده و کودکان هم آنها را بسیار دوست دارند، در پاکسازی عفونت‌های سرماخوردگی کودکان بسیار موثر هستند.
۱۰- تقویت ایمنی با مصرف غذاهای حاوی ویتامین C
برای جلوگیری از التهاب در بدن کودک و تقویت سیستم ایمنی او، لیمو، فلفل قرمز و سبز، گوجه فرنگی، همراه با پرتقال، نارنگی، گریپ فروت، کیوی، آناناس، توت فرنگی و بسیاری دیگر از میوه‌های تازه فصلی که ویتامین C بالایی دارند؛ به کودک خود بدهید. سبزی‌هایی مانند جعفری، کاهو، کلم بروکلی، کلم و اسفناج را می‌توان در صورت امکان به صورت خام یا به صورت آب پز مصرف کرد.
۱۱- مخلوط لیمو نعنا بخورید
2 قاشق غذاخوری نعناع خشک و 1.5 لیوان آب را در یک قهوه جوش بریزید. نصف لیمو ترش خرد شده را با پوست آن اضافه کنید و بجوشانید. وقتی به جوش آمد در لیوان ریخته می‌شود و می‌توان آن را به صورت گرم مصرف کرد.
۱۲- آب لیمو بنوشید
برش‌های لیمو را به آب گرم اضافه کنید و بگذارید دم بکشد. بعد از دم کشیدن به مدت 5 دقیقه مصرف کنید.
در صورتی که کودک ما هرکدام از علائم زیر را داشت، باید خیلی سریع به پزشک معالج اطلاع بدهیم:
• امتناع از نوشیدن برای مدت طولانی
• تغییرات رفتاری، از جمله تحریک‌پذیری یا بی‌حالی (کاهش پاسخگویی). این مساله معمولاً احتیاج به مراقبت‌های فوری پزشکی دارد.
• سختی در تنفس یا تنفس‌سریع. این مورد نیز معمولاً به مراقبت‌های پزشکی فوری نیاز دارد.
• بروز تب در کودکان زیر سه ماه
در صورت مواجهه با موارد زیر نیز باید پزشک معالج را از آنها مطلع سازیم:
• تب بیش از 38.4 درجه سانتیگراد که بیش از سه روز طول بکشد. (در نوزادان زیر سه ماه از بتدای بروز تب با پزشک معالج مشورت کنیم.)
• عدم بهبودی یا بدتر شدن گرفتگی (احتقان) بینی در طی 10 روز
• قرمز شدن یا ایجاد ترشحات زرد رنگ در چشم‌ها
• علائم عفونت گوش مانند درد گوش
