مریم بهرامی
بررسی علمی فواید و مضرات اهدا خون نشان می‌دهد که این اقدام، در کنار اثرات مثبت قابل توجه بر سلامت فرد و جامعه، می‌تواند برخی چالش‌های سلامتی را نیز به دنبال داشته باشد. اگرچه در بیشتر موارد این مضرات قابل مدیریت هستند، آگاهی از اثرات جانبی و رعایت فواصل مناسب در اهدای خون برای حفظ سلامت اهداکننده اهمیت بسیاری دارد.
اهدای خون یکی از اقدامات انسان دوستانه‌ای است که می‌تواند جان بسیاری را نجات دهد. با این حال، نمی‌توان از فواید و مضرات اهدای خون برای اهداکنندگان چشم‌پوشی کرد. از فواید اهدای خون می‌توان به کاهش خطر بیماری‌های قلبی و تولید سلول‌های خونی جدید اشاره کرد. اما در کنار این مزایا، مضراتی همچون احتمال بروز کم‌خونی نیز وجود دارد. بررسی علمی این تاثیرات برای ارزیابی دقیق فواید و مضرات اهدای خون ضروری است. یک پزشک عمومی می‌تواند در بررسی دقیق‌تر چنین فرآیندی به شما کمک کند. همچنین شما می‌توانید از سامانه نوبت دهی دکترتو به منظور تعیین وقت ویزیت حضوری و یا مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان استفاده کنید.
فواید اهدای خون
هر فردی با توجه به قصدی که از انتقال خون دارد، باید مزایا و البته حتی مضرات آن را نیز در نظر بگیرد. اهدای خون تاثیرات مثبت بسیاری هم برای فرد اهدا کننده و هم برای جامعه دارد که در ادامه به صورت تخصصی به آن‌ها می‌پردازیم.
• نجات جان بیماران اولین و بارزترین فایده اهدای خون است و با هر بار اهدای خون جان سه نفر نجات داده می‌شود.
• اهدای خون با کاهش سطح آهن می‌تواند به بهبود سلامت قلب و کاهش خطر حمله قلبی کمک کند.
• با اهدای خون بدن شروع به تولید سلول‌های جدید کرده و این فرایند باعث تحریک سیستم خون‌سازی می‌شود.
• اهدای خون به کاهش استرس و بهبود سلامت روانی فرد کمک می‌کند.
• قبل از هر بار اهدای خون وضعیت سلامتی فرد اهدا کننده شامل فشار خون، سطح هموگلوبین و دیگر آزمایش‌های مربوط به خون به دقت بررسی می‌شود.
• اهدای منظم خون ممکن است خطر ابتلا به برخی انواع سرطان‌ها مانند سرطان کبد، ریه و روده بزرگ را کاهش دهد.
اهدای خون در کوتاهمدت می‌تواند فواید بسیاری به همراه داشته باشد. اهدای خون فرایندی است که بدن را به تولید سریع‌تر سلول‌های جدید خونی وادار می‌کند و باعث تجدید سیستم خونی در بدن می‌شود. یکی دیگر از فواید کوتاهمدت اهدای خون، پایش رایگان سلامت است که قبل از اهدا، فرد از نظر فشار خون و سطح هموگلوبین در آزمایش خون مورد بررسی قرار می‌گیرد. این معاینات می‌تواند مشکلات سلامت عمومی بدن را در مراحل اولیه شناسایی کند و فرد را به اقدامات پیشگیرانه هدایت کند.
اهدای منظم خون در دراز مدت می‌تواند به کاهش سطح آهن اضافی در بدن کمک کند. تجمع زیاد آهن در خون می‌تواند باعث ایجاد استرس اکسیداتیو و آسیب به دیواره رگ‌ها شود و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. با اهدای خون به‌طور منظم، سطح آهن بدن متعادل شده و از ابتلا به بیماری‌های قلبی پیشگیری می‌شود. از سوی دیگر، مطالعات نشان می‌دهد که اهدای خون در دراز مدت با مهار کردن رادیکال‌های آزاد ممکن است خطر ابتلا به برخی انواع سرطان‌ها را کاهش دهد.
اهدای خون یکی از روش‌های موثر برای کاهش غلظت خون است. غلظت خون بالا به معنای افزایش تعداد گلبول‌های قرمز است که باعث ضخیم شدن دیواره رگ‌ها و کاهش جریان طبیعی خون می‌شود. با اهدای خون حجم سلول‌های خونی کاهش یافته، خون رقیق‌تر شده و باعث کاهش فشار بر قلب و عروق می‌شود.
از سوی دیگر پس از اهدا، بدن شروع به جایگزینی خون از دست رفته کرده و به تولید سلول‌های خونی تازه و سالم می‌پردازد. این فرایند نه تنها به رفع غلظت خون کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن می‌شود.
کبد چرب به دلیل تجمع چربی در سلول‌های کبد ایجاد می‌شود. یکی از روش‌های موثر برای کمک به کنترل کبد چرب اهدای منظم خون است. اهدای خون می‌تواند از بروز التهاب و آسیب‌های ناشی از تجمع آهن در کبد که یکی از دلایل کبد چرب است، جلوگیری کند. در ضمن، اهدای خون با افزایش اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن از جمله کبد، عملکرد کبد در متابولیسم چربی‌ها را بهبود می‌بخشد. در بیماران مبتلا به کبد چرب، التهاب و استرس اکسیداتیو از جمله عوامل اصلی پیشرفت بیماری به شمار می‌رود. اهدای خون منظم می‌تواند به کاهش این التهابات در کبد کمک کند.
فشار خون بالا یا هایپرتانسیون یکی از مشکلات شایع سلامتی است که می‌تواند به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و نارسایی کلیوی منجر شود. اهدای خون باعث کاهش موقت حجم خون در بدن شده که به طور طبیعی فشار وارده بر دیواره‌های رگ‌های خونی را کاهش داده و در نتیجه باعث کاهش موقتی فشار خون می‌شود.
اهدای خون با تولید خون جدید و کاهش لخته‌های خونی می‌تواند از بروز مشکلاتی مانند انسداد عروق، فشار خون و در نتیجه ایجاد حملات قلبی جلوگیری کند. همچنین، اهدای خون سطح هورمون‌کورتیزول در بدن را کاهش داده و با مهار کردن اضطراب، فشار خون را نیز کاهش می‌دهد.
شرایط اهدای خون چیست؟
شرایط اهدای خون، مجموعه‌ای از معیارهای پزشکی و بهداشتی را شامل شده که برای تضمین سلامت اهداکننده و گیرنده خون در نظر گرفته می‌شود. این شرایط برای افرادی با حداقل سن ۱۸ سال و حداکثر ۶۰ سال، وزن بالای ۵۰ کیلوگرم مناسب است. همچنین، اهداکنندگان باید فاصله زمانی مشخص بین دو انتقال خون را رعایت کنند که این فاصله زمانی به سن، جنسیت و شرایط فرد بستگی دارد.
افرادی با بیماری‌های عفونی مانند هپاتیت B و C، ایدز، مالاریا و یا بیماری‌های خاص از اهدای خون معاف هستند. در شرایط اهدای خون مواردی مانند عدم مصرف داروهای خاص و یا انجام برخی اقدامات پزشکی در بازه زمانی نزدیک به اهدای خون نیز حائز اهمیت است تا از سلامت فرآورده خونی اطمینان حاصل شود.
چه اقداماتی پس از اهدای خون لازم است تا مضرات آن کاهش پیدا کند؟
پس از اهدای خون، برخی اقدامات لازم است تا از بروز عوارض و مشکلات احتمالی جلوگیری شود و تجربه‌ای سالم و مثبت برای اهداکننده به همراه داشته باشد. به عنوان مثال برخی غذاها حاوی موادی هستند که جذب آهن را در بدن کاهش می‌دهند. از آنجایی که پس از اهدای خون بدن به آهن نیاز دارد، بهتر است از مصرف این غذاها خودداری شود.
• استراحت کافی بعد از اهدای خون
• نوشیدن مقدار کافی مایعات و مصرف مواد غذایی مغذی
• خودداری از فعالیت‌های شدید ورزشی به مدت ۲۴ ساعت
• نظارت بر وضعیت بدن
• استفاده از کمپرس سرد برای کاهش درد و کبودی محل تزریق
• پرهیز از مصرف الکل و نیکوتین به مدت ۲۴ ساعت
• مشاوره و پیگیری پزشکی جهت انجام آزمایش‌های دوره‌ای
اهدای خون برای چه کسانی خطرناک است؟
اهدای خون برای برخی از افراد ممکن است خطرناک باشد. افرادی که دارای بیماری‌های مزمن یا نقص سیستم ایمنی هستند مانند بیماران مبتلا به ایدز، هپاتیت‌های ویروسی یا سرطان باید از اهدای خون خودداری کنند. علاوه بر این، زنان باردار یا شیرده نیز از گروه‌هایی هستند که باید از اهدای خون پرهیز کنند زیرا اهدا کردن خون می‌تواند به سلامت مادر و کودک آسیب برساند.
افرادی که از اختلالاتی مانند کم‌خونی و فقر آهن رنج می‌برند، ممکن است با اهدای خون دچار مشکلات جدی‌تری شوند. بنابراین، مهم است که هر فرد قبل از تصمیم به اهدای خون، با پزشک خود مشورت کرده و از سلامت بدن خود اطمینان حاصل کند.
