ردیف موسیقی ایرانی و موسیقی بخشی‌های خراسان در میان آثار ثبت‌شده ایران در یونسکو، جایگاه ویژه‌ای دارند. این سنت‌های موسیقایی، با وجود تفاوت در ساختار و اجرا، حامل اصالت، تاریخ و احساسات مردم ایران‌اند.
به گزارش ماد، میراث فرهنگی ناملموس (ICH) مجموعه‌ای از سنت‌ها، آداب‌ورسوم، دانش‌ها، مهارت‌ها و شیوه‌های زندگی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود و برای جوامع مختلف هویت فرهنگی و معنای خاصی دارد.
این میراث برخلاف میراث فرهنگی ملموس که معمولاً شامل آثار فیزیکی و بناهای تاریخی است، به صورت غیرملموس و در قالب تجربه‌ها، رفتارها و تعاملات اجتماعی در جوامع وجود دارد. میراث فرهنگی ناملموس مدام در حال تغییر است و به نیازها و شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع پاسخ می‌دهد. به عبارت دیگر، این نوع میراث همواره در حال بازآفرینی و تطبیق است، زیرا نمی‌توان آن را در قالب اشیای ثابت محدود کرد.
یونسکو میراث فرهنگی ناملموس را به عنوان بخشی از فرهنگ زنده مردم تعریف کرده که موسیقی، رقص، زبان‌های بومی، آیین‌ها و دانش سنتی درباره طبیعت را شامل می‌شود.
موسیقی ایران با قدمتی چندهزار ساله، جلوه‌ای از فرهنگ و هنر این سرزمین است که در قالب‌های متنوعی مانند ردیف موسیقی دستگاهی و موسیقی مقامی بخشی‌های خراسان تجلی یافته است. ثبت ردیف موسیقی ایرانی و موسیقی بخشی‌های خراسان در میراث ناملموس یونسکو، نشان‌دهنده ارزش والای سنت‌های موسیقایی ایران در سطح جهانی‌اند. این دو سبک موسیقایی، به‌رغم تفاوت‌های اجرایی، از طریق نقل سینه‌به‌سینه حفظ شده و بخشی از زندگی فرهنگی مردم ایران را تشکیل می‌دهند.
ردیف موسیقی ایرانی یکی از مهم‌ترین میراث‌های ناملموس ایران است که در سال ۱۳۸۷ (۲۰۰۹ میلادی) در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شد. ردیف شامل مجموعه‌ای از گوشه‌ها، نغمه‌ها و ملودی‌هایی است که نسل‌به‌نسل، سینه‌به‌سینه منتقل شده‌اند و به عنوان پایه و اساس موسیقی سنتی ایران شناخته می‌شود.
ساختار ردیف ایرانی شامل ۷ دستگاه و ۵ آواز است. هر دستگاه گوشه‌هایی دارد که هویت موسیقایی ایران را شکل می‌دهند. ردیف موسیقی ایرانی نه‌فقط یک فرم هنری، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و ملی ایران محسوب می‌شود و ارتباط عمیقی با شعر، عرفان و ادبیات فارسی دارد.
ردیف موسیقی ایرانی یکی از اصیل‌ترین و کهن‌ترین نظام‌های موسیقایی در جهان است که علاوه بر جنبه‌های هنری، دارای ارزش‌های تاریخی، فرهنگی و هویتی است.
ردیف نه‌فقط یک سیستم موسیقایی، بلکه بخشی از میراث فرهنگی ایران محسوب می‌شود. در اشعار مولوی، حافظ و سعدی و به طور کلی در ادبیات منظوم کلاسیک ایران ارتباط تنگاتنگی بین موسیقی و ادبیات وجود دارد و ردیف نیز ادامه‌دهنده همین سنت است.
برخلاف موسیقی کلاسیک غربی که بر پایه هارمونی و چندصدایی است، موسیقی ایرانی و ردیف بر پایه ملودی و تک‌صدایی (مونوفونیک) شکل گرفته است. ردیف از نظر مُدال (مقام‌محور) به موسیقی‌های شرقی شباهت دارد اما فرم اجرایی آن بسیار متفاوت است.
یکی از ویژگی‌های مهم ردیف، انتقال سینه‌به‌سینه آن است. برخلاف موسیقی غربی که نت‌نویسی دقیق دارد، در ردیف، روح اجرا و ظرایف موسیقایی از طریق گوش و تمرین با استاد منتقل می‌شود که این روش یادگیری، باعث ایجاد سبک‌های شخصی و تنوع اجراها شده است.
ردیف موسیقی ایرانی بر موسیقی‌های همجوار مانند موسیقی عربی، ترکی و حتی هندی تأثیر گذاشته است. بسیاری موسیقیدانان غربی نیز از عناصر ردیف در آثار خود الهام گرفته‌اند.
ردیف موسیقی ایرانی با وجود شباهت به دیگر نظام‌های مُدال شرقی، به دلیل ساختار منحصربه‌فرد، ارتباط عمیق با شعر فارسی و روش‌های آموزش شفاهی، جایگاه ویژه‌ای دارد و یکی از غنی‌ترین نظام‌های موسیقیایی جهان است.
موسیقی سنتی ایران، گنجینه‌ای از نغمه‌ها و روایت‌های کهن است که در قالب‌های مختلفی؛ چون ردیف موسیقی دستگاهی و موسیقی مقامی بخشی‌های خراسان حفظ شده است. این دو سنت موسیقایی، هرچند در فرم و اجرا متفاوت‌اند، هر دو از طریق انتقال شفاهی و بداهه‌نوازی نقش مهمی در پاسداری از هویت فرهنگی ایران ایفا می‌کنند.
