طراحی واکسنی که فقط یک‌بار تزریق می‌شود؛ گامی در مسیر درمان ایدز و کرونا
دانشمندان موفق به ساخت واکسنی آزمایشی شده‌اند که در بدن موش‌ها واکنش ایمنی بسیار قوی علیه ویروس HIV ایجاد می‌کند. این رویکرد می‌تواند به تولید واکسن‌های تک‌دوز برای بیماری‌هایی نظیر ایدز و کرونا منجر شود.
به گزارش ماد از ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، این واکسن با ترکیب دو ماده محرک سیستم ایمنی، توانسته در غدد لنفاوی تجمع پیدا کرده و زمینه‌ساز تولید گسترده پادتن شود.
دانشمندان مؤسسه فناوری ماساچوست (Massachusetts Institute of Technology) در آمریکا موفق به توسعه واکسنی آزمایشی علیه ویروس HIV شده‌اند که در مدل‌های حیوانی، به‌ویژه موش‌ها، پاسخی ایمنی قدرتمند و متنوع ایجاد کرده است. این پژوهش که در نشریه معتبر Science Translational Medicine منتشر شده، می‌تواند افق‌های جدیدی در ساخت واکسن‌های مؤثر و تک‌دوز علیه بیماری‌های عفونی همچون HIV و کرونا (SARS-CoV-۲) بگشاید.
در این واکسن، از دو ماده کمکی یا «اَدجوانت» قدرتمند استفاده شده است که سیستم ایمنی را تحریک می‌کنند و باعث می‌شوند بدن بتواند پادتن‌های متنوعی علیه ویروس HIV تولید کند.
به گفته پژوهشگران، این واکسن پس از تزریق، در غدد لنفاوی تجمع پیدا می‌کند و تا حدود یک ماه در آن‌جا باقی می‌ماند. این ماندگاری موجب می‌شود سلول‌های ایمنی بدن، به‌ویژه سلول‌های B، فرصت کافی برای تکثیر، جهش و تولید انواع پادتن را داشته باشند.
کریستوفر لاو (Christopher Love)، از نویسندگان این مطالعه و استاد دانشگاه ام‌آی‌تی، می‌گوید: «این روش با بسیاری از واکسن‌های مبتنی بر پروتئین سازگار است و امکان طراحی فرمولاسیون‌های جدیدی را برای مقابله با بیماری‌هایی مانند آنفلوانزا، کرونا یا سایر همه‌گیری‌های آینده فراهم می‌کند.»
ادجوانت‌ها معمولاً همراه با واکسن‌ها به کار می‌روند تا واکنش ایمنی قوی‌تری نسبت به آنتی‌ژن‌ها (پروتئین‌های موجود در ویروس‌ها و باکتری‌ها) ایجاد کنند. واکسن‌هایی مانند هپاتیت A و B سال‌هاست که با کمک آلومینیوم هیدروکسید یا «آلوم» تزریق می‌شوند. آلوم، بدن را برای ایجاد حافظه‌ای پایدار از عامل بیماری‌زا آموزش می‌دهد.
اما در این پژوهش، ترکیبی جدید از دو ماده کمکی استفاده شده است: یکی نانوذرات بسیار ریز از «ساپونین» (Saponin) که از پوست درخت صابون شیلی استخراج می‌شود و دیگری یک مولکول القاکننده التهاب به نام «ام‌پی‌ال‌ای» (MPLA). این ترکیب پیش‌تر در مطالعات آزمایشی واکسن HIV مورد استفاده قرار گرفته بود. دانشمندان اکنون دریافته‌اند که ترکیب «آلوم» با این نانوذرات ساپونین (که به‌نام SMNP شناخته می‌شود) می‌تواند پاسخ ایمنی بسیار قدرتمندتری نسبت به هرکدام از این مواد به‌تنهایی ایجاد کند.
یافته‌های تیم تحقیقاتی نشان می‌دهد که این واکسن، در غدد لنفاوی موش‌ها انباشته می‌شود و با عبور از لایه محافظ سلولی، بدون آن‌که تجزیه شود، به سلول‌های B دسترسی می‌یابد. این سلول‌ها سپس فرآیند تکامل و جهش خود را آغاز کرده و پادتن‌هایی متنوع و هدفمند علیه ویروس HIV تولید می‌کنند. این واکنش ایمنی نه‌تنها قوی، بلکه بسیار پایدار است و می‌تواند پایه‌گذار ایمنی بلندمدت باشد.
این پژوهش مسیر تازه‌ای را برای طراحی واکسن‌هایی باز می‌کند که تنها با یک دوز تزریق، بتوانند بدن را در برابر بیماری‌های پیچیده‌ای مانند ایدز یا کرونا ایمن کنند؛ واکسن‌هایی که نیاز به تزریق‌های مکرر نداشته و در مدیریت جهانی بیماری‌های واگیردار نقشی حیاتی ایفا خواهند کرد.
