مریم بهرامی-
با شروع سال تحصیلی جدایی از خانواده و قرار گرفتن در محیط جدید باعث بروز اضطراب و استرس در کودکان می شود که البته مقدار کمی اضطراب در روز های آغاز و تا برقراری ارتباط با محیط جدید و پیدا کردن دوست روندی بسیار طبیعی است اما اگر تبدیل به رفتاری ناهنجار و یک اختلال روانی شود مشکل ساز خواهد بود.
برخی از کودکان کلاس اولی حتی تا چندین ماه پس از شروع مدرسه نیز با اختلال روانی ترس از مدرسه و جدایی از خانواده دست و پنجه نرم می کنند. این ترس را به صورت بی خوابی، حالت تهوع، بی اشتهایی، پرخاشگری، لکنت زبان، گریه کردن و امتناع از رفتن به مدرسه و حتی مواردی شب ادراری و جویدن ناخن نشان می دهند.
این مورد اختلال بیشتر در دانش آموزان پیش دبستانی و کلاس اول ابتدایی ها دیده می شود که قطعا نیاز به ریشه یابی و درمان دارد. اضطراب جدایی در کودکان باید جدی گرفته شود چرا که این اضطراب گاها منشأ علائم اولیه افسردگی در دوران نوجوانی و جوانی است.
در واقع می توان گفت علت اصلی بروز این گونه اضطراب ناشی از تربیت نامناسب دوران کودکی و حمایت و وابستگی بیش از حد خانواده، عدم توانایی برقراری ارتباط با سایر کودکان، ناتوانی در مهارت های اجتماعی ، نداشتن اعتماد بنفس و استقلال در کودک است.
برای مقابله با این اختلال ها راه‌های مختلفی وجود دارد از جمله افزایش و تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس کودک در سال های پیش از ورود به مدرسه، . آموزش مهارت های برقراری ارتباط با همسالان: روش های ارتباط با همسالان را باید به کودک آموزش دهید تا بتواند در روزهای ابتدایی مدرسه دوست پیدا کند. پیدا کردن دوست استرس کودک را کاهش می دهد.
خودداری از ترساندن کودک: از ترساندن کودک از معلم و تمسخر او توسط همکلاسیان جدا بپرهیزید. به هیچ وجه به کودک نگویید که اگر در انجام تکالیفت کوتاهی کنی معلم تو را تنبیه خواهد کرد یا همکلاسی هایت به تو می خندند، جملات این چنینی به شدت باعث ایجاد اضطراب و استرس در کودک می شوند.
خودداری از تحقیر کودک: اگر کودکتان دچار اختلال مدرسه هراسی است به هیچ وجه با جملاتی نظیر اگه نری مدرسه دوستت ندارم او را تحقیر نکنید. بهتر است ابتدا با ریشه یابی علت این اختلال را کشف کرده و با کمک یک روانشناس با صبر و حوصله آن را برطرف کنید
حضور در روزهای ابتدایی: حتما در روزهای ابتدایی مدرسه برای بردن کودک به مدرسه و برگرداندن او به خانه حضور داشته باشید. این کار باعث می شود کودک بتواند از اتفاقات مدرسه و احساسات خود صحبت کند که در شناسایی علت اختلال بسیار موثر خواهد بود
تنظیم ساعت خواب: برنامه ی خواب منظمی برای کودک در نظر گرفته و حتما آن را اجرایی کنید. هر شب رأس ساعت او را به رختخواب فرستاده و صبح نیز رأس ساعت معینی او را بیدار کنید.
آماده کردن ذهن کودک: چند هفته مانده به شروع مدارس لوازم التحریر را تهیه کرده و وظایف دانش آموزی را با او تمرین کنید، کتابخانه ی کوچکی تهیه کرده و اجازه دهید در فضای مسئولیت مدرسه قرار گیرد. همچنین چند روز مانده به شروع مدرسه با او به مدرسه رفته و محیط مدرسه و کلاس درس را به او نشان دهید، برای او ساعت خواب تنظیم کرده و رأس ساعت بیدارش کنید.
ایجاد عادات غذایی سالم: از دادن غذاهای سرخ کردنی و فست فودها به کودک بپرهیزید به خصوص در روزهای ابتدایی مدرسه، همچنین تغذیه های سالم و مغذی مانند کشمش و گردو، نان و پنیر و گردو، خیار و گوجه، انواع مغز ها و نان های سبوسدار برای کودک بگذارید. تغذیه های حاوی قند بالا مانند انواع کیک و کلوچه و آبمیوه ها علاوه بر افزایش استرس باعث چاقی مفرط کودک نیز خواهند شد. پس از همان ابتدا عادات غذایی سالم را به او آموزش دهید.
آموزش مسئولیت پذیری: مسئولیت هایی به کودک دهید که اعتماد به نفس او را افزایش می دهند مانند گره زدن بند کفش هایش. اجازه دهید نیازهای اساسی اش مانند دستشویی رفتن را به تنهایی انجام دهد.
افزایش مهارت گوش دادن: برای او قصه بخوانید، برای این کار بهتر است از کتاب های مصور و قصه های چند فصلی استفاده کنید تا کودک ماجرا را دنبال کند. این کار علاوه بر افزایش دایره لغات کودک او را به شنونده ای خوب تبدیل می کند همچنین با بیان صحیح عبارات و جمله سازی آشنا خواهد شد.
هنگام راهی کردن کودکتان او را در آغوش بگیرید و به او بگویید که پس از اتمام ساعت مدرسه به دنبالش می روید. اگر این قول را به او دادید سعی کنید رأس ساعت جلوی درب مدرسه باشید. گاهی اوقات ترس کودک از این است که مادر یا پدرش دنبال او نروند پس این اطمینان را به فرزندتان بدهید که حتما به دنبالش می روید.
ایجاد انگیزه: از همان ابتدا او را تشویق به یادگیری کنید و به هیچ وجه نمره را ملاک قرار ندهید. تشویق انگیزه ی یادگیری را افزایش می دهد پس این موضوع را نیز در نظر داشته باشید. به او کتاب داستان هدیه دهید تا علاقه اش برای یادگیری و باسواد شدن افزایش یابد.
عجله ی روز اول مدرسه ممنوع: سعی کنید روز اول مدرسه ی فرزندتان زودتر بیدار شوید که نگران دیر رسیدن به مدرسه نباشید. تغذیه اش را آماده کرده و صبحانه ای مغذی به او بدهید. تا حد امکان از اضطراب، عجله، درگیری با افراد دیگر و عصبانیت بپرهیزید چون این رفتارها علاوه بر ایجاد استرس سلامت روحی کودکتان را نیز با مشکل مواجه خواهد کرد.
منابع:
ارتباط بین عملکرد خانواده و اضطراب دانش آموزان کلاس اول دبستان
چگونه توانستم ترس از جدایی از مادر دانش اموز کلاس اول را کاهش دهم
اثر بخشی آموزش شناختی- رفتاری بر کاهش اضطراب و سازکار اجتماعی دانش آموزان
