امیدواری به درمان‌های ویرایش ژنی با ایمنی و کارآیی بالاتر

شرکت زیست‌فناوری ورو تراپیوتیکس (Verve Therapeutics) نتایج اولیه‌ امیدوارکننده‌ای را از مرحله‌ نخستین مطالعه‌ بالینی (Phase Ib) داروی ویرایش ژنی جدید خود با نام VERVE-۱۰۲ منتشر کرد که درمان‌های این حوزه با استفاده از نانوذرات لیپیدی به ایمنی و کارآیی بالاتری منجر شود.

به گزارش ماد از ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، حدود یک سال پیش، توسعه‌ داروی پیشین این شرکت یعنی VERVE-۱۰۱ به‌دلیل نگرانی‌های ایمنی متوقف شده بود. اما این داروی جدید که از نانوذرات لپییدی بهره‌مند است، نتایج امیدوارکننده‌ای داشته است.

این درمان نوین، مانند نسخه‌ قبلی، با هدف غیرفعال‌سازی دائمی ژن PCSK۹ در کبد طراحی شده است؛ اما تفاوت اصلی آن استفاده از سامانه‌ انتقالی جدیدی موسوم به GalNAc-LNP است. به گفته‌ شرکت، این سامانه به ذرات نانولیپیدی (LNP) امکان می‌دهد به کمک گیرنده‌های لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) یا گیرنده‌های آزیالوگلیکوپروتئین، راحت‌تر به سلول‌های کبدی دسترسی پیدا کنند.

در کارآزمایی بالینی Heart-۲ که روی ۱۴ بیمار مبتلا به «هیپرکلسترولمی خانوادگی هتروزیگوت (HeFH)» و یا بیماری زودهنگام عروق کرونر انجام شد، VERVE-۱۰۲ نمایه‌ ایمنی مطلوبی از خود نشان داد. هیچ موردی از عوارض جانبی جدی ناشی از درمان در هیچ‌یک از سه گروه دوز ثبت نشد و برخلاف تجربه‌ سال گذشته با VERVE-۱۰۱، هیچ اختلالی از جمله افزایش آنزیم‌های کبدی یا کاهش پلاکت‌ها در آزمایش‌ها مشاهده نشد.

در مطالعه‌ پیشین، یکی از بیماران تحت درمان با VERVE-۱۰۱ دچار افزایش سطح ALT (آنزیم کبدی) در سطح درجه ۳ و ترومبوسیتوپنی شدید شد که به توقف پروژه انجامید.

به‌گفته‌ مسئولان این شرکت، یک دوره‌ واحد از بالاترین دوز مورد آزمایش (۰.۶ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم) موجب کاهش میانگین ۵۳ درصدی سطح کلسترول LDL در بیماران شد؛ در حالی که در یک مورد خاص، کاهش تا ۶۹ درصد نیز گزارش شده است. همچنین، سطح پروتئین PCSK۹ که هدف این درمان است، به‌طور متوسط ۶۰ درصد کاهش یافته است.

در حال حاضر، یک گروه چهارم از بیماران با دوز ۰.۷ میلی‌گرم بر کیلوگرم در حال ثبت‌نام هستند و شرکت ورو انتظار دارد داده‌های نهایی از بخش افزایش دوز این کارآزمایی را در نیمه دوم سال جاری ارائه کند. در همین حال، داده‌های طولانی‌مدت از داروی قبلی یعنی VERVE-۱۰۱ همچنان در حال جمع‌آوری است که تاکنون نشان داده پایداری بالایی در مکانیزم ویرایش ژنی خود تا حدود دو سال دارد.

سکار کاتیراسان (Sekar Kathiresan)، مدیرعامل شرکت، ضمن ابراز رضایت از نتایج به‌دست‌آمده، اعلام کرد:فناوری اختصاصی ما در سامانه‌ی GalNAc-LNP در حال نشان دادن یکی از بهترین نمایه‌های ایمنی در این حوزه است و داده‌های جدید نشان می‌دهد VERVE-۱۰۲ می‌تواند عملکردی برابر یا حتی بهتر از داروهای هدف‌گیری‌کننده PCSK۹ کنونی داشته باشد.

این دستاورد در زمانی منتشر می‌شود که حوزه‌ ویرایش ژن اخیراً با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است؛ خروج فایزر (Pfizer) از برنامه‌ ژن‌درمانی هموفیلی B به‌دلیل کاهش تقاضا و توقف همکاری ورتکس فارماسوتیکالز (Vertex Pharmaceuticals) با ورو به‌دلیل تغییر اولویت‌های راهبردی از جمله این چالش‌ها است. با این حال، VERVE-۱۰۲ اکنون امیدی است برای ادامه‌ مسیر درمان‌های ویرایش ژنی با ایمنی و کارایی بالاتر ایجاد کرده است.