چرا خاکسپاری «ندوشن» در جوار «عطار» مجوز می‌خواهد؟
«محمدعلی اسلامی نُدوشن» وصیت کرده بود در نیشابور و در جوار آرامگاه عطار و خیام آرام بگیرد. آرامگاه‌هایی که ثبت ملی شده‌اند و قانون اجازه کندوکاو، پی‌کنی و دفن اموات در حریم آن‌ها را نمی‌دهد.
به گزارش ماد، پنجم اردیبهشت سال ۱۴۰۱ محمدعلی اسلامی ندوشن در کانادا از دنیا رفت و پیکرش که به صورت امانی در آرامگاهی به خاک سپرده شده بود، در ۲۸ آبان‌ماه ۱۴۰۲ به ایران بازگردانده شد تا طبق وصیتنامه‌اش در شهر نیشابور، به عنوان «بلاکشیده‌ترین شهر» و در جوار آرامگاه خیام و عطار به خاک سپرده شود؛ آرامگاه‌هایی که در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌اند و محدودیت و تصریح قانون مانع از دفن اموات در حریم آن‌ها می‌شود.
این، همان مسأله‌ای است که هنگام خاکسپاری محمدرضا شجریان در محوطه آرامگاه فردوسی در توس، که ثبت ملی شده است، پیش آمد و مانع از خاکسپاری امیرهوشنگ ابتهاج (سایه) در کنار درخت ارغوان در حیاط خانه خیابان انوشیروان تهران شد و حتی خاکسپاری پرویز مشکاتیان در همین باغ عطار را به یک کشمکش تبدیل کرد.
اما این منع قانونی چیست؟ در سال ۱۳۸۴ قانون تعیین حریم تصویب شد که بر اساس آن، هرگونه کندوکاو و پی‌کنی در عرصه و حریم محوطه‌های تاریخی ممنوع شد. همچنین مطابق مقررات مصوب در سال ۱۳۳۷ دفن اموات در آثار تاریخی ممنوعیت دارد.
در سال ۱۳۹۹ وقتی قرار بود محمدرضا شجریان را در آرامگاه فردوسی و در کنار مزار مهدی اخوان ثالث، به خاک بسپارند برخی فعالان میراث فرهنگی از وزیر میراث فرهنگی خواستند مانع این کار شود. در آن سال اما در نامه‌ای از دفتر رییس‌جمهور وقت از وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و همچنین استانداری خراسان رضوی خواسته شد برای تدفین استاد آواز ایران در محوطه آرامگاه فردوسی همکاری کنند و به این ترتیب محمدرضا شجریان در محوطه آرامگاه فردوسی به خاک سپرده شد.
اکنون نیز محمدمهدی اسماعیلی ـ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ در پیامی که چند روز پیش در شبکه ایکس (توئیتر) منتشر کرد، درباره محل خاکسپاری ندوشن، اینطور نوشته است: «وقتی وصیت استاد مبنی بر آرام‌گرفتن در نیشابور را به استحضار آقای رییس‌جمهور رساندیم، بر تحقق این وصیت تاکید و فورا با خاکسپاری فرزند ایران در «باغ مشاهیر نیشابور» و در جوار عطار و خیام موافقت کردند.»
آرامگاه عطار و خیام در باغی واقع شده که در زمان حیات خیام در محله شادیاخ نیشابور بوده و آرامگاه خیام اکنون همان جایی است که نظامی درباره آن سروده «هر بهار در آن گل‌افشانی می‌شده است». بنای یادبود خیام به سال ۱۳۴۱ شمسی با طرح و نقشه مهندس هوشنگ سیحون ساخته شد و در سال ۱۳۵۴ توسط وزارت وقت فرهنگ و هنر با شماره ۱۱۷۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
اما آرامگاه عطار، شاعر و ادیب ایرانی که بلاها از سر گذرانده است، نخست توسط یحیی‌ابن صاعد، قاضی‌القضات نیشابور در سده هفتم هجری، بر پا شد. سپس امیر علیشیر نوایی، وزیر آخرین حکمران تیموری، بنای دیگر بر آرامگاه عطار ساخت که اکنون تنها سنگ افراشته سیاه رنگ کتیبه‌داری از آن باقی مانده است. در سال ۱۳۴۱ خورشیدی انجمن آثار ملی، بنای ویران شده را مرمت و بازپیرایی کرد و با کاشی‌های الوان آراست. این بنا نیز در ۱۸ آذر ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۱۷۳ به در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
در باغ عطار، آرامگاه کمال‌الملک نیز توسط استاد هوشنگ سیحون طراحی شده و در فاصله کمی از آرامگاه عطار قرار دارد که بنای آن به دلیل آرایه‌ها و معماری که دارد، در فهرست میراث ملی ایران ثبت شده است.
در باغ مشاهیر نیشابور، که دوم آذرماه 1402 پیکر محمدعلی اسلامی ندوشن در آن آرام خواهد گرفت، یغمای نیشابوری، فریدون گرایلی، پهلوان یعقوبعلی شورورزی، پرویز مشکاتیان و مشاهیر دیگری نیز به خاک سپرده شده‌اند. زمین این باغ در زمان خاکسپاری مشکاتیان، درحالی‌که میراث فرهنگی مطابق قانون با خاکسپاری در نزدیکی آرامگاه عطار موافقت نکرد، به عنوان آرامگاه مشاهیر اختصاص یافت و قرار شد تا باغ عطار وسعت و رشد پیدا کند.
