بذر امید

به گزارش ماد به نقل از هفته نامه صنعت، با گذشت بیش از ۱۶ ماه از روی کار آمدن دولت سیزدم به جرات میتوان گفت برجسته ترین شعار و وعده انتخاباتی دولت در میان همه وعده های رنگارنگ رییسی، همان ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی بود، وعده ای که از همان ابتداء غیر کارشناسی  خوانده شد، اما رییسی با تکیه بر برنامه هفت هزار صفحه اقتصادی خود گفت ما می توانیم….
معضل مسکن، راه های نرفته
به اعتقاد اغلب کارشناسان اقتصادی، مشکلات متعدد بخش مسکن به صورت مستقیم ۷۰ درصد جامعه را به خود مشغول کرده است، حل مسئله مسکن یکی از مهم ترین مسائل کشور به شمار میرود از این رو دولت موظف است با تمهیدات ویژه ای در بخش مسکن توجه ویژه ای را مبذول کند،دولت باید در نقش یک رگولاتور و تنظیم کننده عمل کند و در تنظیم و جهت دهی بازار مسکن باید به عنوان سیاست گذار و تسهیل گذار باشد. به این معنا که باید با مانیتورینگ و پایش دایم و آینده نگری سعی کند از بروز اختلالات کارکردی در این بخش جلوگیری کند. سیاستمداران در دولت و مجلس نگاه خود را به بازار مسکن از موتور محرک رشد و رونق اقتصادی و حل مشکلات کار و تولید و فعالیت، به عرصه ای برای بهبود شاخص های رفاه و ضرورت پایش و رگولاتوری و بهبود کیفیت نهادی اصلاح کنند. در جمع بندی نظرات اقتصاددانان برای عمل دولت به وعده اش در خصوص ساخت مسکن باید گام های اصلاحی خاصی برداشته شوداصلاحی دور از احساس، از جمله این پیش شرط ها:

• در گام نخست دولت باید در مسیر توانمند سازی تشکل های انبوه سازی حرکت کند، گروهی که طی چند سال گذشته تا حدود زیادی از معادلات کنار گذاشته شده اند، افرادی که در این حوزه، هم تخصص دارند و هم می توانند کمک کار دولت در این مسیر صعب باشند، البته استفاده از توان انبوه سازان خارجی برای ایجاد رقابت، ورود تکنولوژی جدید و نیز ورود سرمایه خارجی می تواند مفید باشد، موضوع متاخر البته نیازمند تعامل با دنیا و القاء این نکته است که ما با دنیا سر ستیز نداریم و سرمایه گذار حاشیه امنیت دارد.

تامین نقدینگی مورد نیاز برای ساخت و ساز گره کوری است که باز کردن آن نیازمند تدبیر ویژه است، چه آنکه ساخت 4 میلیون مسکن، به قول آقای بذرپاش 2 برابر بودجه عمرانی کشور، برای هرسال بودجه می طلبد، این پول اگر به صورت نقدینگی وارد جامعه شود، آوار ویرانگری است که بیش از آنکه نجات دهنده افراد فاقد مسکن باشد، بخش اعظم جامعه را نابود می کند، لذا ضمن همراه کردن بانک ها برای پشتیبانی از ساخت مسکن(واژه به خط کردن، از کلید واژه های مطلوب و پربازدید آقای رییسی است) بانک ها برای پشتیبانی از این طرح عظیم، پول می خواهند(نه خلق پول) اکنون کفایت سرمایه بانک ها برای این کار جواب نمی دهد. . در طرح مسکن‌مهر با حدود 2میلیون واحد مسکونی و قراردادهای ساخت هر مترمربع 310هزارتومان، خط اعتباری 50همتی از طریق بانک‌مرکزی برای بانک‌مسکن گشوده شد که زمینه تورم حدود 30درصدی سال آخر دولت دهم را فراهم کرد.

• از دیگر سو، گرانی مصالح به اندازه ای که بعید است افراد فاقد مسکن از عهده بازپرداخت اقساط مسکن ساخته شده برآیند.

مطابق آمار بانک مرکزی طی مهرماه امسال متوسط قیمت هر مترمربع واحد مسکونی در مناطق 22گانه شهر تهران 43 میلیون و 720 هزار تومان بود که نشان از افزایش 1.2 درصدی نسبت به ماه قبل و رشد 38.2 درصد نسبت به مهرماه سال گذشته دارد.
طی روزهای آتی، جدیدترین گزارش از تحولات بازار مسکن (آبان‌ماه 1401) از سوی بانک مرکزی منتشر می‌شود که رشد آرام قیمت‌ها و عبور افزایش قیمت از مرز 40 درصد طی یکسال منتهی به دومین ماه پاییز از مرز 40 درصد محتمل است، وضعیتی که برای افراد فاقد مسکن شهرستان ها بغرنج تر خواهد بود

در ابتدا قرار بود با قیمت حدود 4 میلیون تومان واحدها ساخته شود که به مرور افزایش یافت و اخیرا یکی از اعضای شورای عالی مسکن اعلام کرده که قیمت ساخت به متری 8 میلیون تومان افزایش یافته است. این یعنی افزایش آورده متقاضیان نهضت ملی مسکن. متقاضیانی که عموما قشر متوسط به پایین هستند و امکان افزایش سهم خود را ندارند.
بنابراین یکی از چالش‌های وزیر راه و شهرسازی، چاره‌اندیشی برای حل این مسئله مهم در نهضت ملی مسکن است.  کارشناسان اقتصاد مسکن با اشاره به کم‌کاری برخی مدیران سابق راه و شهرسازی از ارائه پیشنهاد ساخت هرمتر نهضت ملی مسکن با قیمت 5.8 میلیون تومانی به وزارت راه و شهرسازی خبر می دهند، پیشنهادی که فروردین امسال ارائه شد و البته وقعی به آن نهاده نشد. به گفته اینان، سیاست های گذرا نه تنها تاثیری بر این بخش ندارد که شاید اوضاع به مراتب بدتر شود.
گاها سوالی در ذهن ها به وجود می آید که مسئولین مربوطه اصلا از این اوضاع افسار گسیخته قیمتها خبر دارند؟ آیا تا به حال به این بنگاه و آن بنگاه و این محل و آن محل رفته اند تا ژرفای فاجعه را درک نمایند؟ البته حقوقها و مزایای بسیار بالاتر از میانگین جامعه باعث عدم درک جامعه خواهد شد و دیدند و دیدیم و خواهیم دید که این صندلی ها! گاها نیازهایی مانند خرید مسکن و اجاره آن را برای آقایان و خانواده شان به راحتی تامین میکند.

• در گذشته اگر دولت ها، ساخت مسکن را به عنوان یک سیاست محوری تعریف می کردند، پشتوانه آنها، زمین مجانی ای بود که واگذار میکردند، اکنون، گرانی مصالح به انداره ای است که این مشوق را نیز از حیز انتفاع ساقط کرده است لذا طرح نهضت ملی مسکن با محوریت این موضوع، امری محتوم به شکست است و باید طرحی نو درانداخت.

یکی از چالش‌های دولت و وزارت راه و شهرسازی در نهضت ملی مسکن،‌ تورم بوده که مستقیما قیمت تمام شده ساخت واحدهای این طرح را تحت تاثیر قرار داده است.

مرحوم رستم قاسمی بعنوان یکی از اجرایی ترین چهره های همسو با دولت و سابقه سال ها فرماندهی بر قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء و وزارت کلیدی نفت، قدم در این وادی گذارد اما موفق نبود وتلویحا توسط رییس دولت برکنار شد تا پس از عبدالملکی دومین وزیری باشد که توان تحقق وعده های کارشناسی نشده رییس دولت را نداشته و باید برود.

بذرپاش واقع گرا در برابر وعده ها

مهرداد بذر پاش با تجربه قابل قبول مدیریتی نسبت به بسیاری که اینک در دولت حضور دارند و از او بعنوان شاه کلید جریان اصولگرا نام برده می شود، از ابتدای تشکیل دولت تا کنون ،حداقل برای ۶ وزارتخانه کلیدی مطرح بوده، این بار قدم در راه  بسیار دشواری گذاشته که می تواند گذشته و آینده سیاسی اش را به مخاطره بیاندازد، اما بذرپاش باهوش، از همان جلسه رای اعتماد، راه خود را از وعده ها جدا کرد،او گفت ساخت سالانه یک میلیون مسکن خارج از توان بودجه کشور است ” ساخت سالانه یک میلیون مسکن نیاز به بودجه ای دو برابر رقم کل بودجه عمرانی کشور دارد و این امر امکان پذیر نیست”.

چرا بذرپاش می گوید نمی شود؟

بر اساس آنچه بذرپاش و بر پایه نگاهی واقع بینانه ناشی از اشراف بر میزان بودجه و درصدد تحقق درآمد ها سقراط وار گفت، برای  اجرای طرح تولید 4میلیون مسکن را نیازمند 2800 همت منابع مالی (چیزی حدود دوبرابر بودجه عمومی سال 1401)  که تامین آن غیر‌ممکن است. وی احتمالا در محاسبات خود هزینه تامین زیرساخت‌های موردنیاز یعنی آب، برق، گاز، تلفن، شبکه فاضلاب، شبکه حمل‌ونقل، مراکز خدمات عمومی و اجتماعی (مدرسه، مرکز بهداشت، درمانگاه، بیمارستان، بازارگاه، پاسگاه پلیس و ساختمان‌های اداری موردنیاز) را محاسبه نکرده است. ضمن آنکه در محاسبه هزینه ساخت 400میلیون مترمربع ساختمان مسکونی هم دست‌کم 30‌درصد کم برآورد داشت و نرخ تورم را هم در سال‌های اجرای این طرح صفر فرض کرد. با اصلاح این محاسبه خواهیم دید که منابع موردنیاز ساخت 4میلیون مسکن نه 2800همت، بلکه دست‌کم 10‌هزار همت یعنی بیش از 6برابر بودجه عمومی سال 1401 خواهد بود! و بذرپاش به خوبی اینها را می داند.

واقعیت این است که از اساس قرار نبوده همه منابع مالی ساخت 400میلیون مترمربع مسکونی را دولت پرداخت کند. هزینه ساخت واحدها برعهده بهره‌برداران و تقاضا‌کنندگان است که با آورده نقدی و تسهیلات بانکی پرداخت می‌شود و هزینه تدارک زیرساخت‌ها و مراکز خدمات عمومی و اجتماعی و ساختمان‌های اداری برعهده دولت خواهد بود و همه این محاسبات فقط برای تقریب ذهن به کل منابع مالی موردنیاز اجرای این طرح توسط مردم و بخش عمومی (دولت و شهرداری‌ها) است. اما کارسازی برای تامین منابع موردنیاز تسهیلات ساخت یا خرید این 4میلیون واحد و نیز مدیریت اجرایی تامین زمین و انتخاب پیمانکار (و احتمالا تامین مصالح موردنیاز) و نظارت بر ساخت این واحدهای مسکونی برعهده دولت و به‌طور مشخص وزارت راه و شهرسازی است و همین یعنی اجرای طرح ناممکن است.

 عملگرایی بی ادعا

مهرداد بذرپاش فرزند شهید منصور بذرپاش ، متولد دیماه ۱۳۵۹ در تهران و دانش آموخته مهندسی صنایع دانشگاه شریف و دکترای مدیریت اجرایی از دانشگاه علامه طباطبایی، سیاستمدار و یکی از مدیران ارشد دولتی می باشد که از سمت رئیس دیوان محاسبات کشور در مجلس یازهم، حالا در آذر ماه ۱۴۰۱ به عنوان وزیر راه و شهرسازی دولت رئیسی رسیده است.

بذرپاش از جمله مدیرانی است که مسئولیت در بیشتر حوزه ها از اقتصادی و اجتماعی تا ورزشی و نظارتی و …را تجربه کرده است و از نیروی جوانی برخوردار بوده و در مدت مسوولیت در دیوان محاسبات، اثبات کرده که خیلی به دنبال ایجاد حاشیه نیست و در مسیر عملگرایی حرکت می کند، بذرپاش بذر امید دولت و وعده های رییسی و در عین حل آخرین تیر ترکش او خواهد بود، بذرپاش اگر موفق نشود، شایدد رییسی اولین رییس جمهور تک دوره ای کشور باشد، هرچند برایش رقیبی جدی باقی نماند، که عملکرد او خود رقیبی است که او را از میدان به در خواهد کرد.حال باید دید او می تواند وعده ای که رییس جمهور بر آن تاکید دارد را عملی کند؟!

• بذرپاش بذر امید دولت و وعده های رییسی و در عین حل آخرین تیر ترکش او خواهد بود، بذرپاش اگر موفق نشود، شاید رییسی اولین رییس جمهور تک دوره ای کشور باشد، هرچند برایش رقیبی جدی باقی نماند، که عملکرد او خود رقیبی است که او را از میدان به در خواهد کرد.

• بذرپاش هوشمندانه و از همان جلسه رای اعتماد، راه خود را از وعده ها جدا کرد،او گفت ساخت سالانه یک میلیون مسکن خارج از توان بودجه کشور است ” ساخت سالانه یک میلیون مسکن نیاز به بودجه ای دو برابر رقم کل بودجه عمرانی کشور دارد و این امر امکان پذیر نیست”.

• بر اساس آنچه بذرپاش و بر پایه نگاهی واقع بینانه ناشی از اشراف بر میزان بودجه و درصدد تحقق درآمد ها سقراط وار گفت، برای اجرای طرح تولید 4میلیون مسکن را نیازمند 2800 همت منابع مالی (چیزی حدود دوبرابر بودجه عمومی سال 1401)  که تامین آن غیر‌ممکن است.